IPUINAK...

Gaurko sarrera honetan ipuinei buruz hitz egingo dizuet. Nire abiapuntua maiatzean jaso nuen Beatriz Egizabal ipuin kontalariaren  hitzaldia izango da eta bertatik hezkuntzaren mundura lotuko dut.

Ipuinak barregarriak, tristeak, beldurrezkoak, maitagarriak, akziozkoak, maitasunezkoak,  mitologiazkoak … izan daitezke. Normalean errealitatetik kanpora eramaten gaituzte, fantasia munduan barneratuz. Badaude benetan gertaturiko kondairak ere. Irakasleak ipuin bat kontatzen dietenean bakoitzak bere ipuin partikularra asmatzen du eta horrela haurrek beraien sormena lantzen dute. Eszena bakoitzari, pertsonai bakoitzari, objektu bakoitzari forma bat ematez.  Gainera, ipuin klasikoetako estereotipoak apurtu ditzakegu irakasle izango garelarik : emakume eta gizonen rolak aldatuz; gorputz idealak ere hautsi ditzakegu edota sexu berekoen amodiozko istorioak  asmatuz. Haurrek ikas dezaten, mundua mila koloreetakoa dela eta ez ohikoa ohiko bihurtu dezakegu (adibide bikainak dira Pirritx, Porrotx eta Mari Mototsen ipuinak eta abestiak). Beste ikas gaietako edukiak barneratzeko ere baliagarriak dira ipuinak.

Haurrek ipuinak sor ditzakete baita ere, beraien fantasia, beldur eta ametsak islatuz. Ipuin bakoitza bakarra denez, ez dute oztopo edo mugekin toporik egiten. Ez dago ipuin bat asmatzeko araurik edozein ikasgaietan bezala, guztiak daude ondo. Eta egunerokotasunean edukitzen dituzten arauekin hautsi dezakegu.   Horrela gainera, irakasleak ipuinak sortzeko ariketak egiten baditu haur bakoitza hobeto ezagutzen lagunduko lioke. Adibidez, beldurra ematen dien ipuin bat idazteko esan diezaiekezu haurrei eta  behin ezagututa, horiek gainditzeko  ariketak eginez.

Haurrek irakurtzen dituzten ipuinei begira, beraien ortografia eta idazteko gaitasuna lantzen dute. Txikitatik ohituak dauden haurrek normalean idazterako garaian hiztegi aberatsagoa dute eta  esaldien kohesioak hobeto egiten dituzte. Adibide garbia nirea, inoiz ez zaidala liburuak irakurtzea gustatu eta gaur egun ere ortografiako akatsak egiten ditudala.

Bukatzeko, irakasle izango garenez jendea animatzen  dut etorkizun batean haurrei ipuin eta kondairak irakurtzera. Baita, haurrei irakurtzearen garrantzian ohartaraztea eta beraien sormenari lan apur bat eginaraztea. 

KIROLA HEZKUNTZAREN PARTE

Aste honetako sarrera “No puedo ir a entrenar, mañana tengo examen” artikuluaren harira idatziko dut. Laburbilduz, Javier García Lópezek dio haur batek bere entrenamenduetara ezin duela faltatu egunak joan egunak etorri eskolako zereginengatik. Eta kasu horietan, eginbeharren antolaketa falta nabarmentzen du, ikasketa eta bizitzarako behar-beharrezkoa dena.

Gai honek “etxeko lanak bai ala ez” auzia dakarkit gogora. Batzuen ustez, etxeko lanak haurraren progresio akademikorako ezinbesteko dira, eta ikaslea berriki aipatutako antolaketara ohitzeko balio dute. Beste batzuek uste dute etxeko lanek haurrari aisialdirako denbora kentzen diotela, eta horrek eskola aurkakotasunez ikustea eragin dezake. Nire iritziz egokiena bi ikuspuntuen bitartekoa da. Hau da, irakasleek etxeko lanak bidaltzerakoan koordinatu beharko lukete, hainbestekoak izan ez daitezen, baina aldi berean antolaketa bat eskatzen dutenak. Horrela, arratsalde eta asteburuetako astia bere hezkuntzarako beharrezko diren beste hainbat ekintzetarako denbora izango du, hala nola, kirola, musika, marrazketa edota lagunekin egoteko.

Kirolari dagokionez, heziketarako ezinbestekoa da, eta esperientzia propioagatik diot. Kirolaren baloreak (taldekideak, esfortzua, errespetua…) azken finean ez dira eskolak helarazten dituenen oso ezberdinak, eta eskolako lanen ordezko bikainak dela iruditzen zait. Are gehiago, kontuan izanik aipatu beharrik ez dauden kirolaren abantaila eta onura guztiak. Gainera, lehen aipatutako antolaketa lantzeko balio du.

Bestalde, baten batek pentsa lezake etxeko lan gutxiagorekin haurraren progresio akademikoa kaltetua izan daitekeela. Horientzat: “mens sana in corpore sano”. Haurren garapenak hezkuntza informalaren beharra du, eta aldi berean honek, hezkuntza formalari on egiten dio. 

Jolasten ikasten da

Orain dela urte batzuk, Chilen pentsatu zuten liburuekin ikasi ordez, makina batekin hobe ikas zezaketela ikasleek. Hasieran, irakasleak ez zeuden guztiz ados, kosta egiten zitzaielako pentsatzea makinekin eta jolasten ikas zitekeela. Probatu ostean denak pozik bizi dira eta irakasle horiek bultzatu egiten dute metodologia hau.
Ikasleen aldetik, nabaria da haiek jartzen duten arreta makinekin jolasterako orduan, ikasleak haurrak baitira eta jolastea baitute buruan. Lehengo metodologia aspergarri egiten zitzaien, klasean ixilik zeudelako, liburu astunak zituztelako eta irakasleak bere "speech"-a botatzen zuelako. Beste modu honetan, aldiz, haien kabuz moldatzen dira; galdera izanez gero, irakaslearengana edota beste ikasleengana joaten dira galdetzera. Horrela, harremanak sustatu eta indartzen dira haien artean. Egia da, alde txar bat izan dezakeela metodologia honek; ajearena. Haurrak gehiegitan eska dezake jolastea "por puro vicio" eta hori da moztu beharko litzatekena. Metodologia honen xedea da, ikasleak ikastea jolasten eta ondo pasatzen.

Badakit gogoakin geratu zarela bideo bat ikusteko, sinisgaitza baita klaseetan bideojokuak egotea. Hor dezu ba!

Erasmus bekak, arriskuan?

 

 Egun on! Gaurkoan Erasmus programaren inguruan ibiliko gara hizketan, izan ere, arriskuan egon daitezkela zabaldu da hedabideetan. Erasmusi esker, unibertsitateetako ikasleak euren ikasketen zati bat atzerrian egiteko aukera izaten dute eta horretarako, diru-laguntzak izatea beharrezkoa da. Baina, orain dela gutxi, krisi ekonomikoa dela eta, aurriskuan egon daitezken zurrumurrua zabaldu da.

 

Gauza da, Europako Batasuna Erasmus bekak ordaintzeko ditu geratzeko zorian dago eta aditzear eman dutenez, ezinbestekoa da aurrekontua murriztea. Unibertsitateak berria ezustekoan jaso zuen eta ikasleak kezkatuta agertu ziren, euren ikasketak atzerrian egiteko ideia bertan behera geratu batitzen, eta egun kaotikoak izan ziren, jendeak ez zekielako zer gertatu behar zen honen inguruan. Hala ere, Unibertsitatea garbi utzi zuen, 2013-2013ko ikasturteko diru laguntzak guztiz ziurtatuta daudela, izan ere, EBk diru laguntzen %80a ikasturtea hasi aurretik ematen die Unibertsitateari eta hori dagoeneko esku artean dute. Hala ere, nahiz eta diru laguntza hau bermatuta izan, hurrengo urteko laguntzekin datos zalantzak. Inork ez daki zer gertatuko den, galderak egin arren, ez baita erantzunik jasotzen.

 

Dena den, beldurrak beldur, unibertsitateko ardunadunaren arabera, ikasleen arteko nazioartean mugitzeko aukera ez dago arriskuan, hau da, egoera ez da hain larria bestelako diru iturriak ere badaudelako. Gainera, atzerrira joate hori, ezinbesteko esperientziataz jotzen dute, etxetik knapo, cultura desberdin batean bizitzeko aukera baita eta hau beti aberasgarria baita. Horrela, persona guztien pentsamoldea zabaltzen da, hizkuntza berriak ere ikasten edo bakoitzaren maila hobetzen den bitartean.

 

KUKUKA ANTZERKI ETA DANTZA ESKOLA

Gaurkoan, Kukuka antzerki eta dantza eskolari buruz hitz egingo dizuet bertako irakasle naizen heinean . Erakunde honen sorrera Zabaleta auzoan kokatzen da,  duela hamabost bat urte, haurrak antzerkiaren mundura hurbiltzeko  eta eskolaz gainera haiei beste hezkuntza mota bat emateko asmoz.

 Proiektu honetan azpimarragarria da Joxe Mari Agirretxeren lana, denok ¨Porrotx¨ moduan ezagutzen duguna,  eta auzoko beste hainbat kiderena ere. Hasiera batean, soilik auzokoak ginen proiektu honetako partaide,  eta adin ezberdinetako haurrak biltzen ginen ostiralero auzoko garajeren batean. Herrian ez genuen horrelako ekintzarik egiteko aukerarik izan ordurarte. Gainera, proiektu honi esker Pirritx, Porrotx eta Mari Mototsen hainbat film eta jardunaldietan parte hartzeko aukera sortatu zitzaigun, hala nola, Katxiporreta  antzezlanean, Piraten Altxorra filmean, irrien laguna diskoan, eta abar.

 Urteen poderioz, auzo txiki baten proiektua hazten joan zen eta azkenean herri osora zabaltzeko beharra ikusi zen. Horrela, Kukuka antzerki eskola sortu eta bi urtetara dantza garaikidearen  mundua barneratu zen erakunde honetara Maider Oiartzabalen eskutik.  Esan beharra dago, izugarrizko arrakasta izan zuela, eta hala duela gaur egun ere. Egia da, gastu asko eskatzen duela horrelako erakunde bat sortzeak eta gainera estatuak ez duela askorik laguntzen, baina, lan taldean arituz gero eta benetan sinestuz gero edozer lor daitekeela frogatzen du Kukukak.

Txikitatik  bertako partaide izan naizenetik, iruditzen zait horrelako jarduerek haur baten heziketan pisu handia duela, bertan eskolan lantzen ez diren hainbat aspektu lantzen direlako, pertsonen arteko harremana adibidez.Bertan, haurrek beren klase kideez gainera  beste haurrekin egoteko aukera daukate. Gainera, sormena ere lantzen da,eta jende aurrean aritzera ohitzen dira gazteak. Gorputz komunikazioa, sentimenduak helarazten,lotsa kentzen, gorputzaren malgutasuna hobetzen  eta musika, denbora eta espazioaren arteko harremana lantzen ikasten dute, halaber.

Horretaz gain, nabarmenduko nuke horrelako ekintzekin nahiz eta astean ordubete izan, haurrak bera izateko aukera izaten duela. Eskolan, aulki batean eserita egon behar dute ia bost orduz eta errealitatetik ateratzeko aukera ona izaten da antzerki edo dantza garaikideko klase bat.

Herri askotan egoten dira horrelako ekintzak egiteko erakundeak eta irakasle izango garenez iruditzen zait horrelako jardunak egitera bultzatu beharko genituzkeela haurrak. Ahal dugun heinean ere, klaseetan ere landu genitzake. Baina, horretarako gure esperientzia beharrezkoa da.

Bukatzeko esan nahi dut, hau guztia antzerkiko irakasle baten ikuspuntua besterik ez dela. Beste hainbat eskolaz kanpoko ekintza ere oso garrantzitsuak iruditzen zaizkit, baina, pisu handiagoa emango nioke artearen ingurukoei. Izan ere, kirolezko jarduerak normalean konpetitibo izatera bultzatzen dute haurra eta ez bere barrua ezagutzera.  

IKAS-KOMUNITATEETAKO ESPERIENTZIAZ…

Ikas-komunitateetan bolondres gisa sartzeko eskaintza egin zigutenean ez nuen bitan pentsatu. Aberasgarria iruditu zitzaidan irakasle edo arduradunaren ikuspuntutik geletako errealitatearen jabe egiteko aukera izatea. Etorkizunean izango dudan irakaslearen funtziotik gertuago kokatu eta maisu-lanak benetan gustuko ditudan edo ez ikusteko balioko didala iruditzen zait. Zorionez, irakaslearen azaletik hitz egin ezin badezaket ere, irakasle-lanean jarduteko nahia indartu egin zait.

Gehien harritu nauena, umeen imajinazioa izan da. Nirekin idatzizko gaitasuna landu behar zuten behin, deskribapen bat eginez, eta zur eta lur geratu nintzen aipatzeko ezer asko ez zuen (ene iritziz) irudi batetik zenbat ideia atera zituzten. Galdetzen dut ea nik txikitan izan nuen halako gaitasunik, eta izatekotan, non dagoen orain.

Taldez talde ibiltzean ikasleen aniztasunaz (kulturala, izaerarena, gaitasunena…) konturatu naiz. Esaterako, Aranbizkarra Ikastolak atzerritar ugari ditu. Izaerari dagokionez, zenbait ume espontaneoak eta lotxagabeak (zentzu onarekin) dira, beste batzuk berriz, nekez egiten dute hitzen bat. Gaitasunaren aldetik, azkarragoak eta gehiago kostatzen zaienak ere badaude, ohikoa den bezala. 

Aniztasun hau baliatuz, ahalik eta kasu ezberdin gehien ezagutzea irakasle batentzat onuragarria dela uste dut, aurrerago antzeko kasuekin nola jokatu jakiteko, beraz, nik haurrei ikasbideak ematen eta emango dizkiedan bezala, guk haiengandik ere badugu zer jaso. Alor profesionaletik zein pertsonaletik. Esaterako, neska batek ez zigun deskribapena irakurri nahi, eta ez nuen behartu, larrituta ikusten bainuen. Besteek irakurri zutenean berak bere iniziatibaz irakurri nahi zuela esan zidan. Hurrengo egunetan iniziatiba horrekin jarraitu du.

Hartu emana irakasle eta ikaslearen arteko interakzioaren bidez gauzatzen da, eta nire eta haien arteko harremana orokorrean ona izaten ari dela uste dut. Egia esan, ez dakit oso ondo zein paper hartu, izan ere, ez naiz irakaslea eta momentu batzuetan jarrera autoritarioagoa erabiltzea zalantza egiten dut, gauzak kentzean adibidez. Batetik, ez naizelako irakasle eta bestetik, ez zaidalako gustatzen. Horregatik, hitzaren erabilera egin dut soilik. Eta gehienetan funtzionatu du. Beti izan ez bada ere, kontuan hartu behar da nik nire burua irakasletzat ez dudan bezala (oraingoz), haientzako ni ere ez naizela irakasle, eta horrek obeditzerakoan badu eraginik. Beraz, askotan obeditzeko ez dela ahotsa zertan altxatu ikasi dut, beste baliabide batzuk badaudela.

Bestalde, irakasle lana nekagarria ere badela ohartu naiz. Pentsa, nik bi ordu igarotzen ditut egunean eta ahotsa urratuta dudala amaitzen dut. Gainera, behin eta berriz esaten dugu haurrak inplikazio berdinez tratatu behar direla faboritismorik gabe... baina esan beharra dut oso zaila izan zaitela hori betetzea, nik ere  haurrak faboritoak eta hain faborito ez direnak sailkatu ditudalako.

Laburbilduz, izaten ari naizen eta izango ditudan bizipenak etorkizunean irakasle lanerako zein bizitzarako baliagarriak izango zaizkidalakoan nago, eta ekimen honekin jarraitzeko gogoa dut, maisu lanean topatuko ditudan buruhausteak gainditzeko “gida-liburua” osatzeko, eta batez ere, orain arte graduan ikasitakoak praktikan jartzeko.

ADIMEN EMOZIONALA, BIZITZAN ETA HEZKUNTZAN BEHARREZKO

Adimen emozionala gure sentimendu eta emozioen kudeaketaz arduratzen da, bizitzarako, behar-beharrezko gaitasuna. Adimen koziente altua edukitzeak ez dizkizu pertsonen arteko harreman onak bermatzen, eta prestigio eta zoriontasun bermerik ere ez du ematen. Enpatiak, norberarenganako konfiantzak... ordea bai. Ezin uka daiteke bizitza emozionala irmotasun handiagoz edo gutxiagoz garatu eta finkatu daitezkeen trebetasunez osatua dagoela. Horren nagusitasunak mugatuko du bizitzan aurrera egitea edo geldirik geratzea eragiten duen motibo nagusia. Daniel golemanek adimen emozionala bizitzako arrakastaren (edo porrotaren) giltza zela esan zuen eta H. Gadner-en Adimen Anitzen Teoriak dio arrakastaren %80 emozioei dagokiela.

Adimen emozionala sentimenduen, nortasunaren eta bulkada moralaren lotura bihurtzen da. Ezin dugu ahaztu bulkada emozioaren ibilgailua dela eta bulkada guztien funtsa ekintza bultzatzen duen sentimendu hedakorrean dagoela. Autokontrolik ez duten pertsonak eta bulkaden menpe daudenak urritasun moralean murgildurik egoten dira (analfabetismo emozionala). Egokitzapen arazoak izaten dituzte eta honek kalte larriak dakartza: drogen-kontsumoa, indarkeria, haurduntza goiztiarra, suizidioak... 

Bizitzarako bezain garrantzitsua da hezkuntzan gaitasun hau garatua izatea, izan ere, jakin emozioak eta estrategia emozionalak irakatsi eta ikasi egiten direla. Eskolak haurrari egiten dion ekarpen nagusiena hau da: bere abilezia pertsonalak osotasunean garatuko diren lekua aurkitzen du, non asebeterik eta prest sentituko diren. Adimen emozionalaren muina sentimendu bat agertzen den unean bertan ezagutzeko gaitasuna da. Gaitasun hori funtsezkoa da geure burua ezagutzeko eta segurtasuna izateko.

Batetik, emozioak kontrolatzeko gaitasuna ematen du. Autokontrol horren abitartez tentsio desatseginetatik aska gaitezke, eta egoera latzei aurre egiteko eta konpontzeko gaitasuna igo egiten da (AE intrapertsonala). Gainera, besteen emozioak ezagutzen laguntzen du. Pertsonen arteko harremanak hobetzeko herri gaitasuna barneratzen du (enpatia). Erlazio sozialak ugaritzea ahalbidetzen du eta hainbat aktibitate profesional garatzeko gaitzen du (AE interpersonala). Aldi berean, sistema kognitiboak, afektiboak eta portaerazkoak indartzen ditu. azkenik erlazioen kontrolean eragina du. Besteen emozioekin sintonizatzeko eta erlazionatzeko abilezia. Honen barnean sartzen dira ospea, lidergoa eta eraginkortasun interpertsonala.

Hauek dira adimen emozionalak ahalbidetzen dituen gaitasunak: Ongizate pertsonala, pertsona arduratsu, konprometitu eta kooperatiboa izatea eta bizi kalitate fisiko eta emozionala hobetuz zoriontsuago izatea. Honek azken finean laneko arrakasta dakar. Ikasleen emaitzak hobetu eta motibazioa lantzen dira, baita ikasleen arteko harremanak. Sentimendu negatiboek ez dute lekurik, horrela, eskola porrota, ikasteko zailtasunak, ikaskideen harreman zailtasunak, ikasketak goiz uztea... bezalako arazoak ekidin daitezke. Gainera, 

Irakasleari dagokionez, ere bere funtzioan inteligentzia emozionalak eragin handia du. Ikasleen inteligentzia emozionala landu eta garatzeko, irakasleak ere berea landua izan behar du. Horrela, afektuak, espektatibek (Pigmaleon efektuan ikusi genuen bezala) eta motibazioak berebiziko garrantzia dute. Beraz, ikasle-irakasle interakzioa emankorra da bi aldeentzako. Garrantzitsua da haurren emozioei erreparatzea. Emozio horietan baitago beraien jokaera ulertzeko giltza. Horretarako, Emozioak landu egin behar baitira, beste ikaskideak eta irakasleak ongi ulertu eta adierazteko.

Gai honen inguruan, generoaren arabera adimen emozionalaren gaitasuna gehiago ala gutxiago garatua dagoela. Tradizionalki, esan ohi da emakumeak sozializatzen zirela haien garapen emozionalari prioritatea ematen ziotelako eta hobeak direla emozioak ulertzen eta haien maneiamenduan. Hainbat ikerketa egin dira baieztatzeko hipotesi hori, baina ez dira nahiko ikerketa eta ondorio, konklusio firme batera iristeko. Sexu aferatik haratago joan beharra dago, estereotipoak gutxiagotuz.

Adimen emozionalaren garrantzia zein den jakinda, oraindik ere klaseetan oso gutxi lantzen den gaitasuna da, eta gizabanakoaren formazio integralerako behar-beharrezkoa.

Adimen emozionalean sakontzeko erabilitako iturriak hemen, hemen, hemen, hemen eta hemen